Küçük Değişiklikler, Büyük Etkiler
English version below: Small Changes, Big Impact
Zihniyetle Başlamak: Pirsig’in Sessiz Sorusu
Süreç iyileştirme, Kaizen, kalite yönetimi…
İş dünyasında bu kavramları çoğu zaman yöntemler, araçlar ve metrikler üzerinden konuşuruz.
Oysa Robert M. Pirsig, Zen ve Motosiklet Bakım Sanatı adlı eserinde çok daha temel bir yerden sorar:
“Bir makineyi nasıl tamir ettiğin, dünyayla nasıl ilişki kurduğunu da anlatır.”
Bu kitap, yüzeyde bir motosiklet yolculuğu anlatısıdır.
Derininde ise modern insanın teknolojiyle, işle ve Kalite kavramıyla kurduğu ilişkinin felsefi bir sorgulamasını sunar.
Pirsig’in önerisi iddiasızdır ama güçlüdür:
Kalite bir sonuç değil, bir zihniyet biçimidir.
İki Zihin, İki Yaklaşım
Pirsig anlatısını iki karakter üzerinden ilerletir:
Anlatıcı ve yol arkadaşı John Sutherland.
John, teknolojiyi daha çok yüzeyden deneyimler.
Estetik, hız ve özgürlük hissi önemlidir;
ancak iş mekanik ayrıntılara geldiğinde geri çekilir.
Bir sorun çıktığında “sistem bozuk” demesi,
nasıl çalıştığıyla ilgilenmekten çok
sorumluluğu dışarıya devretme eğilimini yansıtır.
Bu yaklaşım, iş dünyasında sürecin nasıl işlediğiyle sınırlı ilişki kuran
yönetim biçimleriyle benzerlikler üzerinden okunabilir.
Buna karşılık anlatıcı, klasik bir zihniyeti temsil eder.
Motosikleti bir metal yığını olarak değil,
birbiriyle uyum içinde çalışan parçalar ve ilişkiler bütünü olarak görür.
Bakım onun için angarya değil,
makineyle kurulan bilinçli bir temastır.
Küçük Bir Nesne, Büyük Bir Fikir
Kitaptaki kısa ama çarpıcı bir sahnede,
gidondaki gevşekliği gidermek için anlatıcı
atılmış bir teneke kutudan ince bir alüminyum parça kesmeyi önerir.
John için bu kabul edilmesi zor bir fikirdir.
Oysa anlatıcı için o parça artık bir “çöp” değil,
işini gören basit bir çözümdür.
Bu sahne, değerin her zaman maliyet ya da prestijle değil,
işlev ve bağlamla tanımlanabileceğini hatırlatır.
Ve şunu fısıldar:
Bazen büyük dönüşümler, göz hizasının altındaki detaylarda saklıdır.
Simbiyoz Kültür
Pirsig’in açtığı bu düşünsel alan şu soruyu davet eder:
Eğer kalite bir zihniyet meselesiyse,
bu zihniyet kurum kültürüne nasıl yerleşir?
Bu noktada Simbiyoz Kültür çerçevesi devreye girer.
Önceki yazıda Simbiyoz Kültür dört ayak üzerinden ele alınmıştı:
- Bağımsız birey – bağlantısal zihin
- Küçük iyileştirme – büyük etki
- Gönüllü katkı – sessiz emek
- Açık niyet – dolaylı etki
Bu yazı, ikinci ayağın etrafında şekilleniyor.
Birinci Ayağa Kısa Bir Hatırlatma
Simbiyoz Kültür’ün birinci ayağı,
bağımsız birey ile bağlantısal zihin arasındaki dengeye odaklanır.
Kültür, uyumdan değil;
özne olabilen bireylerin bilinçli ilişkilerinden doğar.
Ancak bireysel niyetler,
davranışa ve tekrar eden pratiklere dönüşmediği sürece
kültür üretmez.
Bu nedenle ikinci ayak, birincinin devamı değil;
onu gündelik hayata indiren eşik olarak ele alınmalıdır.
İkinci Ayak: Küçük İyileştirme – Büyük Etki
Kurumlar çoğu zaman büyük kararlarla değil,
tekrar eden küçük davranışlarla şekillenir.
Toplantıya zamanında başlamak.
Bir hatayı saklamak yerine anlamaya çalışmak.
Bir alanı her gün benzer bir özenle bırakmak.
Küçük aksaklıkları görmezden gelmemek.
Bu davranışların her biri tek başına sınırlı etki yaratabilir.
Ama süreklilik kazandıklarında,
sistemin işleyişini sessizce dönüştürürler.
Alışkanlıklar: Davranışın Sessiz Mimarisi
Charles Duhigg (Alışkanlıkların Gücü),
alışkanlık döngüsünü işaret–rutin–ödül olarak tanımlar.
James Clear (Atomik Alışkanlıklar) ise
küçük değişikliklerin zamanla bileşik etki yarattığını gösterir.
Bu çalışmalar şunu düşündürür:
Küçük iyileştirmeler gerekli ama tek başına yeterli değildir.
Etkili olmaları için sistem tarafından taşınmaları gerekir.
Entropi ve Kültürel Dayanıklılık
Her sistem doğası gereği dağılmaya eğilimlidir.
Odalar dağılır, makineler aşınır, kültürler yıpranır.
Bu nedenle Simbiyoz Kültür’ün ikinci ayağı,
büyük sıçramalardan çok
sürekli ve küçük bakım pratiklerine odaklanır.
Asıl soru şudur:
Bakım bir proje mi, yoksa bir alışkanlık mı?
Felsefeden Pratiğe: Neden 5S?
Pirsig’in kalite yaklaşımı ve Clear’ın atomik iyileştirme fikri,
yalın üretimin birçok teknik ve uygulamasında izlenebilir.
Ancak bu yazıda, kapsamı genişletmek yerine,
alışkanlık–bakım–süreklilik ilişkisini en yalın biçimde gösterdiği için
5S üzerinden ilerlemek, bilinçli bir tercih olarak ele alınmıştır.
5S: Bir Temizlik Faaliyeti Değil, Alışkanlık Mimarisi
5S çoğu zaman “düzen” ya da “temizlik” olarak görülür.
Oysa 5S, esasen davranışın sistematik hale gelmesidir.
- Seiri (Ayıklama):
Gereksizi ayırmak.
Fazlalığın yalnızca alan değil, enerji de tükettiğini kabul etmek. - Seiton (Düzenleme):
Gerekli olanı doğru yerde konumlandırmak.
Aramayı ortadan kaldırarak zihinsel yükü azaltmak. - Seiso (Temizlik):
Temizlik, arızayı görünür kılar.
Tıpkı bedende inflamasyonun erken fark edilmesi gibi. - Seiketsu (Standartlaştırma):
Doğru davranışı tanımlamak ve görünür kılmak. - Shitsuke (Sürdürme):
Davranışı içselleştirmek.
Disiplini dış baskıdan bağımsız hale getirmek.
Seiketsu ve Shitsuke bu metinde bilinçli olarak birlikte ele alınır;
çünkü kültür, standart ile disiplinin ayrıştığı yerde değil,
birlikte içselleştirildiği yerde oluşur.
Biyolojik Bir Metafor: Enerji, Ritim ve Bakım
(Ayşegül Çoruhlu’dan çağrışımla)
Ayşegül Çoruhlu’nun çalışmaları,
sağlıklı bir bedenin yalnızca “ne yaptığıyla” değil,
nasıl ve ne zaman yaptığıyla da ilgili olduğunu hatırlatır.
Mitokondriler, hücre içinde enerjiyi üreten yapılardır.
Ancak bu üretim sınırsız değildir.
Verimli çalışabilmeleri için temizlik, ritim ve dinlenme gerekir.
Bu biyolojik gerçeklik, organizasyonlar için birebir bir model değil;
ama düşünmeyi kolaylaştıran güçlü bir metafor sunar.
Tıpkı hücrede olduğu gibi, kurumlarda da:
- gereksiz yükler birikir,
- enerji akışı bozulur,
- ritim kaybolduğunda verim düşer.
5S’in ayıklama ve temizlik adımları,
biyolojideki otofoji fikriyle benzeşir.
Çoruhlu’nun vurguladığı sirkadiyen ritim ise,
sürekli hız ve kesintisiz erişilebilirlik beklentisinin
neden uzun vadede tükenmişlik yarattığını anlamamıza yardımcı olur.
Bu nedenle küçük ve düzenli bakım pratikleri,
yalnızca süreçleri değil,
kurumun enerji metabolizmasını da korur.
Notlar I: Eleştirel Tez
“Küçük iyileştirmeler neden bazen hiçbir işe yaramaz?”
Küçük iyileştirme söylemi,
yapısal sorunları ve güç asimetrilerini görünmez kıldığında
dönüştürücü olmaktan çıkar.
Eğer sistem dinlemiyor,
geri bildirimler karşılık bulmuyor
ve karar mekanizmaları kapalıysa,
mikro iyileştirmeler yalnızca yorgunluk üretir.
Simbiyoz Kültür,
küçük katkıları romantize eden değil;
onları taşıyacak adil ve açık bir zemin talep eden bir yaklaşımdır.
Notlar II: Yazının Çerçevesi
Bu yazıda felsefe, davranış bilimi, yalın üretim ve biyoloji
bilinçli çağrışımlar kurmak için yan yana getirilmiştir.
Sunulan çerçeve,
evrensel doğrular ya da bağlamdan bağımsız reçeteler iddiası taşımaz.
Amaç “olanı” tarif etmek değil,
nasıl düşünülebileceğine dair bir alan açmaktır.
Mikro-Mükemmelliğin Yönetimsel Karşılığı
(Tom Peters’tan çağrışımla)
Yönetim literatüründe bu yaklaşımın en sahici karşılıklarından biri,
Tom Peters’ın çalışmalarında görülür.
Peters, In Search of Excellence ve The Little Big Things kitaplarında,
başarının büyük stratejik planlardan çok,
günlük küçük davranışlara gösterilen özenle şekillendiğini savunur.
Onun yaklaşımında mükemmellik:
- bir vizyon cümlesi değil,
- bir sunum başlığı değil,
- önümüzdeki beş dakikada nasıl davrandığımızdır.
Toplantı odasının düzeni,
e-postaya verilen yanıtın tonu,
sahada yöneticinin görünürlüğü…
Bunlar tek başına önemsiz görünebilir.
Ama birlikte ele alındıklarında,
kültürün gerçek taşıyıcılarıdır.
Büyük Sentez: Entropiye Karşı Sürekli Bakım
Motosiklet paslanır.
Hücre yaşlanır.
Kurum hantallaşır.
Romantik yaklaşım bekler ve şikâyet eder.
Klasik yaklaşım bakım yapar.
Yalın üretim, alışkanlıklar ve biyoloji
aynı noktada buluşur:
Sürdürülebilirlik, sürekli ve küçük bakım meselesidir.
Notlar III: Simbiyoz Kültür;
büyük vizyonlardan değil,
her gün tekrar edilen küçük, bilinçli ve adil davranışlardan oluşur.
Samih Yedievli 21.12.2025
Soruyorum:
Kalite bir varış noktası değil,
her gün tekrar edilen bilinçli bir ilişkidir.
Ve belki de asıl soru şudur:
Sizin çalıştığınız yerde,
hangi küçük davranış gerçekten büyük bir fark yaratıyor?
Gelecek Yazı:
Bir sonraki yazıda,
bu küçük katkıların neden çoğu zaman görünmez kaldığını;
gönüllü emek, örgütsel vatandaşlık ve sessiz katkı üzerinden ele alacağız.
Görsel, Fahrelnissa Zeid’in “Mikro Parçaların Kozmik Bütünü” yaklaşımından esinlenerek Synapta tarafından üretilmiştir.
Fahrelnissa Zeid (1901–1991), mikro parçaların tekrar eden ritimlerle birleştiği soyut kompozisyonlarıyla tanınan bir modernist ressamdır. Eserlerinde küçük öğeler bir araya gelerek güçlü bir görsel bütün oluşturur; bu yaklaşım, mikro ile makro arasındaki dinamik etkileşimi görünür kılar.
Small Changes, Big Impact
The Second Pillar of Symbiotic Culture
Process improvement, Kaizen, quality management…
In business life, these concepts are often discussed through methods, tools, and metrics.
Yet Robert M. Pirsig, in Zen and the Art of Motorcycle Maintenance, asks a more fundamental question:
“The way you maintain a machine also reflects how you relate to the world.”
At first glance, the book tells the story of a motorcycle journey.
At a deeper level, it is a philosophical inquiry into how modern individuals relate to work, technology, and the concept of Quality.
Pirsig’s proposition is simple yet powerful:
Quality is not an outcome; it is a mindset.
Two Minds, Two Approaches
Pirsig develops his narrative through two contrasting characters:
the narrator and his travel companion, John Sutherland.
John experiences technology mostly on the surface.
He values aesthetics, speed, and freedom, but withdraws when mechanical details emerge.
When a problem occurs, his tendency to say “the system is broken” reflects a mindset that externalizes responsibility rather than engaging with how things actually work.
This approach closely resembles management styles that maintain a distant relationship with processes.
The narrator, by contrast, represents a classical mindset.
He does not see the motorcycle as a collection of metal parts, but as a system of interrelated components.
For him, maintenance is not a burden—it is a conscious relationship.
A Small Object, A Large Idea
In a brief but striking scene, the narrator proposes fixing a loose handlebar using a thin piece of aluminum cut from a discarded soda can.
For John, this solution feels unacceptable.
For the narrator, the object is no longer “waste” but a functional solution.
This moment reminds us that value is not always defined by cost or prestige, but by function and context.
Sometimes, meaningful transformations hide below eye level.
Symbiotic Culture
This line of thought invites a broader question:
If quality is a mindset,
how does that mindset become embedded in organizational culture?
This is where the framework of Symbiotic Culture enters.
In a previous article, Symbiotic Culture was discussed through four pillars:
- Independent individual – connectional mind
- Small improvement – big impact
- Voluntary contribution – invisible labor
- Clear intent – indirect influence
This article focuses on the second pillar.
A Brief Reminder of the First Pillar
The first pillar of Symbiotic Culture emphasizes the balance between independent individuals and a connectional mindset.
Culture does not emerge from enforced harmony,
but from conscious relationships among individuals who retain agency.
However, individual intentions alone do not create culture unless they translate into repeated behaviors.
This is why the second pillar is not an extension of the first, but the threshold that brings it into everyday practice.
The Second Pillar: Small Improvement – Big Impact
Organizations are shaped less by major decisions and more by repeated small behaviors.
Starting meetings on time.
Trying to understand errors instead of hiding them.
Leaving shared spaces with consistent care.
Refusing to ignore minor issues.
Individually, these actions may seem insignificant.
Sustained over time, they quietly transform how systems function.
Habits: The Silent Architecture of Behavior
Charles Duhigg (The Power of Habit) defines the habit loop as cue–routine–reward.
James Clear (Atomic Habits) shows how small changes compound over time.
These perspectives suggest an important insight:
Small improvements are necessary—but not sufficient.
They only become effective when carried by the system itself.
Entropy and Cultural Resilience
Every system naturally tends toward disorder.
Rooms get messy, machines wear down, cultures erode.
For this reason, the second pillar of Symbiotic Culture focuses not on big leaps, but on continuous, small maintenance practices.
The real question is simple:
Is maintenance treated as a project—or as a habit?
From Philosophy to Practice: Why 5S?
Pirsig’s approach to quality and Clear’s idea of atomic improvement can be observed across many lean production tools.
In this article, however, 5S is deliberately chosen because it most clearly illustrates the relationship between habit, care, and continuity.
5S: Not Cleaning, but Habit Architecture
5S is often reduced to “order” or “cleanliness.”
In reality, it is about making behavior systematic.
- Seiri (Sort):
Separating the unnecessary. Recognizing that excess consumes not only space, but energy. - Seiton (Set in order):
Placing what is needed in the right place, reducing mental load by eliminating search. - Seiso (Shine):
Cleaning makes problems visible—much like early detection of inflammation in the body. - Seiketsu (Standardize):
Defining and visualizing correct behavior. - Shitsuke (Sustain):
Internalizing behavior and making discipline independent of external pressure.
Seiketsu and Shitsuke are intentionally discussed together here,
because culture emerges not where standards and discipline diverge,
but where they are internalized together.
A Biological Metaphor: Energy, Rhythm, and Care
Inspired by the work of Ayşegül Çoruhlu
Healthy systems are defined not only by what they do, but how and when they do it.
Mitochondria generate energy within cells, but their capacity is not limitless.
They require cleanliness, rhythm, and rest to function efficiently.
This biological reality is not a direct organizational model,
but it offers a powerful metaphor.
Just like cells, organizations accumulate unnecessary load,
disrupt energy flow,
and lose efficiency when rhythm is broken.
Regular and small maintenance practices protect not only processes,
but the organization’s energy metabolism.
Critical Note
Why do small improvements sometimes fail?
When the language of “small improvements” is used to mask structural problems or power asymmetries, it loses its transformative capacity.
If systems do not listen,
feedback has no impact,
and decision mechanisms are closed,
micro-improvements produce only fatigue.
Symbiotic Culture does not romanticize small contributions.
It demands a fair and open ground that can carry them.
Micro-Excellence in Management
Inspired by Tom Peters
One of the clearest managerial expressions of this approach appears in Tom Peters’ work.
In In Search of Excellence and The Little Big Things, Peters argues that success is shaped less by grand strategies than by attention to small daily behaviors.
In his view, excellence is not:
- a vision statement
- a slide title
It is how we behave in the next five minutes.
The meeting room layout.
The tone of an email response.
The manager’s presence in the field.
Individually trivial, collectively decisive.
A Final Synthesis: Continuous Care Against Entropy
Motorcycles rust.
Cells age.
Organizations become rigid.
The romantic approach waits and complains.
The classical approach performs maintenance.
Lean thinking, habits, and biology converge on the same point:
Sustainability is a matter of continuous, small care.
Closing Question
Quality is not a destination,
but a relationship renewed through daily practice.
So the real question becomes:
In your organization, which small behavior truly makes a big difference?
Samih Yedievli 21.12.2025